Rusakiewicz I. LITWA W TW?RCZO?CI W?ADYS?AWA SYROKOMLI

W?adys?aw Syrokomla - znajomy bli?ej nie znany

Ludwik Kondratowicz herbu Syrokomla urodzi? si? 29 wrze?nia 1823 roku we wsi Smolhowie. Na chrzcie otrzyma? trzy imiona - Ludwik, W?adys?aw, Franciszek. Poeta pozosta? przy drugim imieniu chrzestnym i nazwisku zaczerpni?tym od herbu rodowego Kondratowicz?w, kt?rzy piecz?towali si? od dawna Syrokoml?.

Herb "Syrokomla" przyw?drowa? z Polski na Litw? w XIV stuleciu. Poniewa? o Kondratach m?wi? ?r?d?a z XVI wieku, mo?emy twierdzi?, i? herb ten od razu udzielony zosta? rodzinie Kondrat?w.

W?adys?aw Syrokomla wiedzia? o swoich pradziadkach i nimi si? szczyci?. Przysz?y poeta nie zapami?ta? Smolhowa, poniewa? ju? w 1824 roku pa?stwo Kondratowiczowie przenie?li si? do wsi Ja?kowicze.

5 wrze?nia 1833r. przysz?y poeta wst?pi? do Szko?y O.O.Dominikan?w w Nie?wie?u. Czy opr?cz szko?y w Nie?wie?u uczy? si? Syrokomla gdzie? jeszcze, a skoro tak - gdzie mianowicie - na ten temat brakuje konkretnych wiadomo?ci.

W latach 1837-1841 Syrokomla przebywa? w folwarku Marchaczewszczyzna. Jesieni? 1840 roku W?adys?aw Syrokomla dosta? si? do Nie?wie?a, do zarz?du d?br Radziwi??owskich, gdzie zosta? zwyk?ym kancelist?.

Do czas?w nie?wieskich odnosimy tak?e pocz?tek zainteresowa? historycznych poety. W?adys?aw Syrokomla musia? zarejestrowa? akta zamku w Kopylu.

?lub z Paulin? Mitraszewsk? odby? si? 16 kwietnia 1844 roku. Po ?lubie m?oda para osiad?a we wsi Za?ucze. O Za?uczu poeta zachowa? wiele ciep?ych wspomnie?. To w?a?nie tu napisa? swoj? s?ynn? gaw?d? gminn? Pocztylion.

W Za?uczu Syrokomla zacz?? t?umaczy? polskich poet?w pisz?cych po ?acinie: Janickiego, Kochanowskiego, Sarbiewskiego, daj?c przek?ad swobodny, nie przestrzegaj?cy regu? klasycznej poetyki.

W pierwszych dniach grudnia 1846 roku Syrokomla odwiedzi? Wilno. Literackich efekt?w pobytu poety w Wilnie nie znamy. Syrokomla sfinalizowa? zapewne porozumienie z Adamem Zawadzkim co do wydania I zeszytu przek?ad?w poezji Klemensa Janickiego.

Po powrocie z Wilna Syrokomla korespondowa? i wsp??pracowa? literacko z Romualdem Podbereskim, redaktorem petersburskiego "Rocznika Literackiego".

Jesieni? 1852 roku dotkn??o Paulin? i W?adys?awa jedno z najwi?kszych nieszcz???: oto w ci?gu jednego tygodnia zmar?o im troje dzieci. Ocala? tylko czteroletni syn W?adys?aw.

Pod wp?ywem ?a?oby i rozpaczy porzuci? Syrokomla wraz z ?on? dzier?awione Za?ucze i przeni?s? si? do Wilna.

W styczniu 1853 roku Syrokomla wraz z ?on? przeni?s? si? do Wilna. Poeta mieszka? przez kilka miesi?cy w domu Millera, przy ulicy Niemieckiej. Nast?pnie w domu Downara. W Wilnie nawi?za? kontakty ze znakomitymi lud?mi miasta, a ?wcze?nie nimi byli: Antoni Edward Odyniec, Stanis?aw Moniuszko, Miko?aj Malinowski, Eustachy Tyszkiewicz i inni.

W ca?ej Polsce oko?o po?owy XIX wieku spo?ecze?stwo zaczyna?o si? dzieli? na dwa zasadnicze obozy - zachowawczy i post?powy. W tamtych latach r?wnie? spo?ecze?stwo wile?skie dzieli?o si? na owe dwa obozy.

Po przybyciu do Wilna Syrokomla pocz?tkowo si? ?udzi?, ?e potrafi pojedna? wa?ni?ce si? obozy, ?e potrafi przem?wi? do wszystkich serc.

Syrokomla d??y? do pogodzenia obu wa?ni?cych si? ze sob? oboz?w. Niestety, opr?cz dobrej woli, nie mia? ?adnych innych mo?liwo?ci.

W ko?cu kwietnia 1853 roku Syrokomla wraz z rodzin? opu?ci? Wilno i przeni?s? si? do Borejkowszczyzny. Tu sp?dzi? Syrokomla (z przerwami) dziewi?? ostatnich lat swojego ?ycia. Przez ca?e ?ycie prze?ladowa?a Syrokoml? bieda w sensie materialnym. Chleba i soli starczy?o dla wszystkich, chocia? cz?sto niczego wi?cej nie by?o. Za to w skromnym zak?tku bi?o w swoim czasie t?tno ?ycia umys?owego i artystycznego. Bywali tu niejednokrotnie hrabia Eustachy Tyszkiewicz, Stanis?aw Moniuszko, Ignacy Chod?ko, Miko?aj Malinowski, Antoni Pietkiewicz i inni.

Raz po raz z zacisza folwarku wymyka? si? poeta na kilka dni do Wilna. W Wilnie stara? si? o odpowiednie materia?y do noworocznika "Barcie" wraz z Eustachym Tyszkiewiczem i Adamem Kirkorem ubiega? si? o utworzenie w Wilnie Muzeum Staro?ytno?ci.

Jesieni? 1856 roku poeta po raz pierwszy odwiedzi? Warszaw? za namow? uczonego i pisarza, Aleksandra Prze?dzieckiego, kt?ry zaproponowa? Syrokomli obj?cie kierownictwa literackiego "Gazety Codziennej".

W ko?cu pa?dziernika 1856 roku Syrokomla by? ju? znowu w Borejkowszczy?nie. Poeta prowadzi? intensywny tryb ?ycia.

Co sk?oni?o ostatecznie poet? zamieszka? w Wilnie? Dok?adnie nie wiadomo. Mo?na si? tylko domy?la?, ?e zasadniczym pretekstem opuszczenia "na zim?" Borejkowszczyzny by?o obj?cie przez Syrokoml? etatu redaktora "nowego pisma tygodniowego". Spotkania organizator?w odbywa?y si? te? w mieszkaniu Kirkora, gdzie kr?lowa?a pani Helena Majewska - Kirkorowa.

Stanis?aw Cywi?ski podaje, ?e poeta zamieszka? w Wilnie na Popowszczy?nie wiosn? 1857 roku. Ale naprawd? to w owym czasie przenios?a si? do Wilna reszta rodziny poety. Sam poeta przeni?s? si? na sta?e do miasta znacznie wcze?niej, wkr?tce po powrocie ze swej podr??y do Warszawy.

W listach Syrokomli z tego okresu nie spotykamy tak cz?stych uprzednio wzmianek o rodzinie. Na horyzoncie za? pojawi?a si? Helena Majewska - Kirkorowa. Bli?sza znajomo?? pomi?dzy ni? a Syrokoml? zawi?za?a si? na pocz?tku 1857 roku.

Romans Syrokomli z Kirkorow? i jego stosunek do w?asnej rodziny poruszy? spo?ecze?stwo na Litwie i spotka? si? z ostr? krytyk?. By? to skandal na wielk? skal?, o nim m?wiono we wszystkich wile?skich salonach.

W sierpniu 1858 roku Syrokomla i Helena wyjechali do Warszawy. Nie wiemy, co sprowadzi?o ich do Warszawy. Nie wiemy tak?e, czy projektowa? powr?t do Borejkowszczyzny, czy te? dopiero wiadomo?? o chorym ojcu tam go skierowa?a. Gdy Syrokomla opuszcza? Warszaw?, Helena wraca?a do teatru w Piotrkowie. ?egnaj?c si?, na pewno nie zdawali sobie sprawy, ?e by?o to ich ostatnie po?egnanie. Nigdy ju? wi?cej spotka? si? nie mieli.

Syrokomla po przybyciu do Borejkowszczyzny nie zasta? ju? ojca przy ?yciu.

Wbrew dawnym planom znowu mieszka? przy boku ?ony, ale my?l? i sercem by? przy Helenie.

Po intensywnych prze?yciach i troskach minionych miesi?cy zdrowie poety wymaga?o szybkiej interwencji kuracyjnej. Kuzyn Syrokomli, Stanis?aw Jan Gzowski nam?wi? go do wyjazdu do Druskiennik, kt?re opu?ci? w ko?cu sezonu letniego 1859 i wr?ci? do Wilna.

W roku 1860 poeta podj?? prac? w redakcji odrodzonego i znacznie zreformowanego przez Adama Kirkora pisma "Kurier Wile?ski". W "Kurierze Wile?skim" Syrokomla zamieszcza? artyku?y historyczne, drobne rzeczy proz? i wiersze oraz prowadzi? rubryki "Przegl?d miejscowy" i "Przegl?d literacki".

Syrokomla mieszka? dalej u Szulca przy ulicy Niemieckiej. 29 wrze?nia 1860 roku Syrokomla przeni?s? si? na nowe mieszkanie. Wprowadzi? si? poeta do spokojnego, zacisznego mieszkania w domu Bobiaty?skich przy ulicy Botanicznej.

Poeta pogodzi? si? z tym, ?e zosta?o mu niewiele ?ycia, i chcia? czas, jaki mia? jeszcze przed sob?, wykorzysta? jak najefektywniej. Schorowany poeta wi?kszo?? czasu sp?dza? w ???ku. Pisa? w chwilach, gdy czu? si? lepiej. Cz?sto, nie mog?c utrzyma? pi?ra w r?ku, dyktowa?.

W kwietniu 1861 roku Syrokomla zdecydowa? si? na podr?? do Warszawy. Poeta w wydarzeniach warszawskiej niedzieli 8 kwietnia 1861 roku nie wzi?? udzia?u z braku si? fizycznych. Postanowi? wr?ci? do Wilna. Chcia? wr?ci? do siebie na Litw?, gdzie czu? si? bardziej potrzebny w tym czasie.

Na powracaj?cego z Warszawy poet? czekali ju? tymczasem na granicy w Suwa?kach ?andarmi. Pod ich eskort? odby? poeta przeto dalsz? drog? do Wilna, wprost do wi?zienia w cytadeli.

Za wstawiennictwem doktora Titusa genera? Nazimow pozwoli? Syrokomli wyjecha? do Borejkowszczyzny, bez prawa przyjazdu do Wilna.

Pierwsze miesi?ce 1862 roku sp?dza? Syrokomla nadal w Borejkowszczy?nie. W ko?cu lutego Syrokomla wr?ci? do swojego wile?skiego mieszkania przy ulicy Botanicznej.
Zdrowie poety ostatecznie si? za?amywa?o. Coraz cz??ciej szuka? pociechy w kieliszku. Popada? w alkoholizm, co rzutowa?o na jego stan zdrowia.

Zbli?a?y si? zbrojn wypadki powstania styczniowego 1863 roku, ale Syrokomla ju? ich nie doczeka?. W?adys?aw Syrokomla zmar? 15 wrze?nia 1862 roku o godzinie dziewi?tej wieczorem w swym wile?skim mieszkaniu w domu Bobiaty?skiego przy ulicy Botanicznej. 18 wrze?nia 1862 roku Syrokomla zosta? pochowany na wile?skim cmentarzu Rossa.

Nad grobem przemawia? Wincenty Koroty?ski, po nim w imieniu spo?ecze?stwa ?egna? poet? Tomasz Snarski, a wreszcie z?o?y? ostatni ho?d litewskiemu lirnikowi Jakub Dauksza. W swojej mowie Dauksza nazywa? go litewskim poet? i podkre?la?, ?e po Mickiewiczu najbli?szy Litwie by? Syrokomla.

Litwa w tw?rczo?ci W?adys?awa Syrokomli

- Syrokomla opiewa wy??cznie Litw?. ?piewa po polsku. Wierny narodowej kulturze, pos?uguj?c si? mow? ojczyst?, znajduje w niej bogate, od wiek?w wielu wyrobione, do potrzeb jego ducha doskonale dopasowane narz?dzie. Nie przeszkadza mu to bynajmniej zosta? ?piewakiem, wy??cznym ?piewakiem Litwy, gdy? nikt wierniej od niego nie wnikn?? w tre?? jej i przez wiekow? kultur? wyrobione odr?bno?ci...- pisze w jednym ze swoich artyku??w Wila Zyndram Ko?cia?kowska.

Przesz?o?ci Litwy Syrokomla po?wi?ca sporo utwor?w: poemat Margier, Marcin Studzie?ski, C?ra Piast?w, Stare wrota, Janko Cmentarnik, Trzy c?rki Litwina, Mo?now?adcy i sierota oraz inne.

Za najlepszy ze swych poemat?w Syrokomla uwa?a? Margiera. W poemacie Margier poeta opisuje przesz?o?? Litwy. To zauwa?amy ju? w pierwszych wersach utworu:

Gdzie ty?wi?ta przesz?o?ci macierzystej ziemi,
Z twojemi bohatery, z bogami twojemi
Z pie?ni? dzielnych lirnik?w syn?w twego ?ona?

G??wnego bohatera poematu, Margiera, Syrokomla pokazuje z pozytywnej strony, idealizuje go. Podstawowe cechy Margiera - bohaterstwo i humanizm. Dodatnie wewn?trzne cechy Margiera podkre?la i jego wygl?d zewn?trzny. Obok cech, charakteryzuj?cych Margiera jako bohatera, autor pozwala wykaza? si? i jego ojcowskim uczuciom. Margier kocha? swoj? c?rk? Egle, ale chc?c ocali? Ojczyzn?, musia? j? po?wi?ci? dla dobra kraju.

Humanizm Margiera ujawnia si? w stosunkach z krzy?ackim je?cem. Gdy Margier znalaz? rannego Ransdorfa, wspomina swoich rodak?w, kt?rzy trafili do niewoli, i on ?a?uje zar?wno swoich, jak te? krzy?ackich ?o?nierzy:

- Ty cierpisz ... ?al mi ciebie, niewierny Krzy?acze! - ?al twej matki, co mo?e gdzie? po tobie p?acze,

Poeta pot?pia nie poszczeg?lnych ?o?nierzy, lecz Zakon Krzy?acki. Patrzy na swego ?miertelnego wroga jak cz?owiek na cz?owieka, kt?rego wojna wepchn??a w nieszcz??cie.

Inn? postaci? poematu jest Egle. Jednak w Margierze poeta nie stara si? stworzy? typu kobiety bohaterki, kt?ra by walczy?a z mieczem w r?ku. W poemacie Syrokomla przedstawi? obraz skromnej Litwinki, o kt?rej sam z zachwytem m?wi:

Ej! nie darmo na Litwie piosenka rzewliwa
I jag?dk? i kwiatkiem dziewczyn? nazywa:
Bo?agodne spojrzenie, bo oblicze m?ode,
Pi?kniejsze ni?li kwiaty, s?odsze nad jagod?!

Chocia? autor maluje Egle w jasnych odcieniach, jednak?e jest sporo tragizmu w jej osobowo?ci. Podstaw? tego tragizmu jest mi?o?? do wroga kraju, Ransdorfa. Ta mi?o?? i obowi?zek wobec ojczyzny okre?laj? wewn?trzny konflikt Egle. Mi?o?? do wroga pot?piaj? Litwini i ich bogowie. Dlatego musi zgin?? Egle, Ransdorf i ca?y zamek.

Egle kocha wroga swojej ojczyzny, jednak w niej silne s? r?wnie? uczucia patriotyczne. Syrokomla pozwala jej zgin?? bezsensownie. Egle za p??no zrozumia?a, ?e Krzy?aka nie mo?na kocha?.

W poemacie Margier autor obrazowo przedstawia Zakon Krzy?acki. Maj?c na celu wywy?szenie Litwin?w , a pot?pienie Krzy?ak?w, poeta stawia jednych i drugich w podobnych sytuacjach, w kt?rych ujawniaj? si? ich odmienne cechy. Syrokomla podkre?la kontrast pomi?dzy uzbrojeniem Litwin?w i Krzy?ak?w:

Na jednych lniana odzie? i os?ony rysie,
Na drugich jasna blacha promieniami l?ni si?.

Syrokomla zachwyca si? odwag? Litwin?w. Pozytywnym cechom Litwin?w autor przeciwstawia pod?o?? Krzy?ak?w. Celem Zakonu Krzy?ackiego jest bogactwo, a nie g?oszenie chrze?cija?stwa. Krzy?acy rabuj?, zabijaj?, pal?, niszcz?.

Walka Litwin?w z Krzy?akami ko?czy si? tragicznie. Jednak Litwini nie zostali zniszczeni, odwrotnie, zahartowani w walce z Krzy?akami, politycznie jeszcze bardziej si? wzmocnili.

G??wna my?l zawarta w Margierze - to wolno?? ojczyzny. Zosta?a ona zachowana, poniewa? ludzie potrafili ca?kowicie po?wi?ci? si? swemu krajowi. Autor twierdzi, ?e ka?dy nar?d, wielki czy ma?y, jednakowo powinien broni? swojej wolno?ci. Gdy narodowi grozi ?miertelne niebezpiecze?stwo, ka?dy obywatel musi po?wi?ci? wszystko, nawet ?ycie, walcz?c o niepodleg?o??.

W gaw?dzie Janko Cmentarnik (1856) poeta przenosi si? w niedalek? przesz?o?? wojen napoleo?skich, m?wi o mi?o?ci ziemi ojczystej, kt?r? szczeg?lnie g??boko prze?ywa Janek Skiba. Mi?o?? do kraju staje si? jeszcze silniejsza, gdy poeta pokazuje bohatera rzuconego przez los daleko od swego kraju. On o Litwie mo?e tylko marzy?. Poemat Janko Cmentarnik jest podobny do raudy litewskiej. W prze?yciu wioskowego ch?opca autor odzwierciedla naiwn? uczuciowo?? i jednocze?nie ucieczk? od tragicznego losu.

W 1859 roku w Wilnie ukaza? si? kolejny poemat Syrokomli Marcin Studzie?ski. To obraz Litwy pocz?tku XVI wieku, gdy w 1506 roku odbywa?y si? zaciek?e walki z Tatarami. Pokazuj?c Litw? pocz?tku XVI wieku poeta porusza szereg pyta?, nagromadza ogromn? ilo?? historycznego materia?u. Tak naprawd? powstaje wra?enie, ?e autor chcia? przedstawi? historyczne epizody, da? og?lny obraz Litwy. Autor sw?j utw?r nazwa? imieniem bohatera Marcina Studzie?skiego, jednak istoty utworu nie tworzy ?ycie i los tego bohatera. Najwa?niejsze jest t?o historyczne, w kt?rym dzia?a Marcin Studzie?ski. To wtargni?cie Tatar?w, budowa muru ochronnego miasta Wilna, rola Aleksandra jako kr?la w ?yciu tamtych lat, wyprawa Miko?aja Gli?skiego przeciwko Tatarom. Miejscem akcji jest Wilno i niekt?re inne miejscowo?ci Wielkiego Ksi?stwa Litewskiego - Lida, Oszmiana, Miedniki, Nie?wie?, Nowogr?dek, S?uck.

Marcin jest Polakiem:
Umrze? dla kraju, dla Pana Boga,
Nie?al polskiemu bojownikowi!
Tak wi?c Marcin walczy i o Litw?, i o Polsk?.

Syrokomla przedstawia r?wnie? sylwetki kr?la Aleksandra i Gli?skiego.

Kr?la Aleksandra maluje poeta bardzo schematycznie. Jego rola jest prawie nie ukazana.W krytycznej sytuacji kr?l decyduje si? jecha? na ?pole boju?.

Kr?l chce sam stan?? na wojska czele,
Chrobre rycerstwo wie?? na Tatara.

Miko?aj Gli?ski pokazany jest jako znakomity wojownik z Tatarami. Autor z ogromnym zachwytem i mi?o?ci? ujawnia zas?ugi Gli?skiego w tej walce

Syrokomla maluje go jako odwa?nego rycerza:
Gli?ski jak orze?, jak b?yskawica,
Chro?cianym mostem rzek? przebywa,
Na kark tatarski wpada konnica,
I rze? nastawa krwawa, straszliwa. (...)
Poeta w swoim poemacie wiele uwagi po?wi?ca budowie muru obronnego. Szczeg??owo opisuje prace budowlane w I cz??ci poematu, tytu?uj?c j? Obmurowanie Wilna. Autor wskazuje na ogromne znaczenie wa??w obronnych miasta Wilna:

I z pi?ciu kra?c?w, z pi?ciu stron?wiata,
Gdzie pi?? dr?g wielkich w mie?cie si? schodzi,
Niech z baszty sterczy gro?na armata,
By wstrzyma? wylew wrog?w powodzi.

Poeta pokazuje r??norodne strony ?ycia Wilna ko?ca XV wieku. Autor z prawdziwym litewskim patriotycznym zachwytem m?wi o stolicy.

Syrokomla bodaj jako jedyny poeta polski XIX wieku mocno akcentowa?, i? Wilno jest miastem litewskim: my?l t? podkre?laj? nast?puj?ce wersy:

Bo tu Litwina Mekka, Medyna,
Tu jej prorok?w kolebki, groby!
Tu przed wiekami Litwini starzy
Palili bogom ofiarne Znicze...

W 1858 roku Syrokomla napisa? na benefis dla Kirkorowej dramat Ksi??niczka s?ucka, znany nast?pnie pod tytu?em Mo?now?adcy i sierota. Jest to dramat historyczny z XVII wieku. Rzecz dzieje si? w roku 1600 w Wilnie.

W historycznym dramacie Mo?now?adcy i sierota Syrokomla przedstawia ?ycie Litwy po Unii Lubelskiej. Poeta pot?pia walki feuda??w na Litwie. Akcja dramatu toczy si? wok?? ksi??niczki s?uckiej Zofii i dw?ch wile?skich rodzin mo?now?adc?w - Chodkiewicz?w i Radziwi???w. Autor pot?pia Radziwi???w, jako inicjator?w wojny mi?dzy feuda?ami. Janusz Radziwi?? chce o?eni? si? z Zofi?, a jeszcze bardziej pragnie jej bogactwa. G??wny konflikt rodzi si? dlatego, ?e Zofia kocha innego i nie chce wychodzi? za m?? za Radziwi??a.

W utworach C?ra Piast?w (1855), Stare wrota (1856), Sejm Lubelski (1857), Trzy c?rki Litwina (1859) i innych, Syrokomla z pozycji unijnych traktuje Litw? i jej przesz?o??.

W poemacie C?ra Piast?w, napisanym w 1855 roku, autor przedstawi? obrazek historyczny pojednania Polak?w z Litwinami w XIII wieku, niedwuznacznie sugeruj?c potrzeb? utrzymywania nawi?zanych kiedy? mi?dzy obu narodami uk?ad?w. Temat poeta zaczerpn?? z wojny Litwin?w z Polakami w XIII wieku. W utworze opisuje wypraw? ksi?cia Trojdena przeciwko Mazowszu i Krzy?akom. Ta wyprawa ko?czy si? weselem Trojdena z c?rk? ksi?cia Pe?ki, Hann?. To wesele wzmocni?o pokojowe stosunki mi?dzy Litwinami i Polakami.

W historycznym poemacie Trzy c?rki Litwina przedstawione ? wi?zi historyczne Litwin?w z Polakami oraz z innymi narodowo?ciami.

Najwa?niejszy bohater poematu Trzy c?rki Litwina - stary Litwin. Na pocz?tku poematu poeta podkre?la jego si??, ?ywotno??:

Litwin waleczny srodze,
Stary, jary, wykowan jak z g?azu.

W ko?cu poematu, gdy jego c?rki wysz?y za m??, stary, opuszczony ojciec staje si? wajdelot? - piewc?. Na?laduj?c Mickiewicza, kt?ry w poemacie Konrad Wallenrod m?wi ustami wajdeloty, ?e Litwa zosta?a tylko w pie?ni, Syrokomla parafrazuje t? sam? my?l:

...P?jd? w dzieci wioskowe
Wpaja? piosnek osnow?,
Bo ?y? tylko b?dziemy w piosence.

Poemat Stare wrota (1856) odzwierciedla spo?eczno - polityczne pogl?dy Syrokomli, pokazuje go jako apologet? Rzeczpospolitej. Poeta tak komponuje akcj? poematu, ?eby ujawni?, ?e Litwa nie potrafi od??czy? si? od Polski i samodzielnie egzystowa?. Radziwi?? i Krzysztof Szeliga po nieudanej pr?bie roz??czenia obu kraj?w, znowu zmuszeni s? przy??czy? si? do Polak?w. Autor maluje prawdziwe historyczne zdarzenie. Obok unijnej propagandy poeta wyra?a szereg radykalnych my?li o Rzeczpospolitej, przeciwstawiaj?c tera?niejszo?? przesz?o?ci.

Utwory, opiewaj?ce przesz?o?? Litwy, dociera?y do czytelnika spod strzechy, wywieraj?c pozytywny wp?yw wychowawczy oraz zapalaj?c w sercach prostych ludzi p?omyki patriotyzmu i umi?owania rodzinnego kraju.

Syrokomla nami?tnie kocha? Litw?, jej przyrod?, majestatyczny Niemen i opiewa? to wszystko w swych utworach.

Szczeg?lnie poeta oczarowany jest przyrod? Litwy, okr??aj?c? najwi?ksze jej miasta, Wilno i Kowno. Wilno Litwini kochaj?, nim si? szczyc? nie tylko dlatego, ?e jest to stolica Litwy, lecz dlatego, ?e pi?kno przyrody okolic wzbudza w nich uczucia patriotyczne, mi?o?? do kraju.

Opiewaj?c Wilno i Kowno Syrokomla wspomina przesz?o?? Litwy, jej bohater?w.

Gdzie jeste?, wielki Duchu kowie?skiej doliny,
Co? nam serca rozpala?, piej?c stare czyny?

Wi?? cz?owieka z przyrod? pojawia si? w Gaw?dzie o bocianie. Autor w tej gaw?dzie por?wnuje bociana z Litwinem. Tutaj bocian jest bardzo ucz?owieczony. On my?li o dalekiej podr??y, lecz nie chce zostawi? Litwy. Za po?rednictwem prze?y? bociana poeta wyra?a ogromn? mi?o?? do Litwy:
Czy wraca? b?dzie ju? po co?

Mo?e d?b z gniazdem zamie? obali?!
Wszystko szcz??ciem rozmarzy,
B?g wie, co dalej, czy wraca? b?dzie ju? po co?

Najwi?cej poet? zachwyca Niemen. Ta podstawowa rzeka Litwy przedstawiona jest w kilku utworach Syrokomli. Poeta akcentuje znaczenie Niemna w ?yciu ekonomicznym Litwy. Niemen zdobywa ogromne znaczenie jako ?rodek komunikacji, dlatego ?e nim towary dostarczane s? do portu.

Mazur na szkucie, Litwin na wicinie,
Do swego portu niech szcz?sno zawinie;

Poeta znajduje analogi? mi?dzy lud?mi Litwy a rzek?. Latem cichy, spokojny Niemen odzwierciedla ?agodno??, szlachetno?? Litwina, zim? - skuty lodami - izolacj?, pow?ci?gliwo??. A wiosn?, gdy Niemen wyzwala si? z lod?w, trzeba s?dzi?, poeta chce symbolizowa? odwag? Litwin?w w walce z wrogiem.

Cicho Niemen przebiega rodzinne siedziby,
Nie straszny dla?eglarza i spokojny niby,
Pozwala siebie?odziom depta? ca?e lato,
Zim? da si? w ciemnic? zaku? lodowat?;

Poeta lubi? podr??owa?. Opisami swoich podr??y Syrokomla pomaga zrozumie? sw?j pogl?d na Litw?. W tych utworach autor kszta?ci rodow? patriotyczn? ?wiadomo?? Litwin?w, a jednocze?nie realizuje zaplanowane zadanie - pozna? sw?j kraj i troszczy? si? o zbieranie materia?u o nim.

W?adys?aw Syrokomla jeszcze za ?ycia by? szeroko znany w?r?d inteligencji litewskiej, a jego utwory, wyra?aj?ce nierzadko gorzk? ch?opsk? dol?, by?y bliskie litewskiej inteligencji, pochodz?cej przewa?nie ze ?rodowisk ch?opskich.

Jednym z pierwszych t?umaczy poezji W?adys?awa Syrokomli na j?zyk litewski by? Valerijonas A?ukalnis - Zagurskis. Stefanija Kabelyt? jest zdania, ?e A?ukalnis prze?o?y? fragment wiersza W moim ma?ym domku w 1848 roku, chocia? - jak dowi?d? Juozas Girdzijauskas - istnia?o kilka wariant?w t?umacze? jego utworu.

Zagurskis na motywach wiersza Syrokomli pt. Oracz do skowronka (1851) napisa? znany litewski wiersz - piosenk? Drauge su vieverseliu (Razem ze skowronkiem).

Drugim t?umaczem poezji W.Syrokomli na j?zyk litewski by? Mikalojus Godlevskis. Prze?o?y? on wiersz Kol?da (1855), opublikowany w 1856 roku w "Kalendarzu Ilustrowanym" J.Jaworskiego.

Po opublikowaniu poematu W mojej ma?ej chatce i wiersza Kol?da w j?zyku litewskim, przez ponad 20 lat t?umacze? utwor?w Syrokomli nie by?o, zanim w latach osiemdziesi?tych XIX wieku pojawili si? nowi t?umacze poezji W.Syrokomli; wiersze jego przek?ada? na j?zyk litewski Julius Anusavi?ius.

Anusavi?ius t?umaczy? U?asa i Marcina Studzie?skiego. Ten ostatni poemat u Anusavi?iusa nosi nazw? Vilnius.

Dopiero ideologowie ruchu odrodzenia narodowego, skupieni wok?? czasopisma ?Auszra?, dostrzegli warto?? poezji Syrokomli i zacz?li w ko?cu XIX wieku t?umaczy? jego utwory, szczeg?lnie te, kt?re s? tematycznie zwi?zane z Litw? i jej dziejami.

Oko?o 1874-1875 roku Stanislovas Dagilis przet?umaczy? wst?p poematu Urodzony Jan D?bor?g i zatytu?owa? go Lietuva.

Stanislovas Dagilis prze?o?y? te? wiersz Nagrobek obywatelowi (Para?as ant kry?iaus).

Szko?? wiejsk? przet?umaczy? na j?zyk litewski Petras Arminas - Trupin?lis w 1881 roku i w rok p??niej wraz z innymi utworami wys?a? do "Auszry".

Poeci litewscy starali si? podnosi? na duchu swoich rodak?w, wzywali do mi?o?ci kraju ojczystego, nawet w utworach t?umaczonych zmieniali tre?? i sens, by dostosowa? wiersz do potrzeb w?asnej ideologii.

W 1860 roku W. Syrokomla napisa? wiersz ?wi?ty Piotr. W 1886 roku ksi?dz Aleksandras Dambrauskas prze?o?y? ten satyryczny utw?r. A.Dambrauskas nieco przerobi? utw?r Syrokomli.

Znan? pie?? Kruk, napisan? przez Syrokoml? w 1854 roku, prze?o?y? S.Norkus - Narkev?ius w 1878 roku.

Najbardziej popularnym utworem Syrokomli na Litwie by? jego "litewski" poemat Margier.

Pokolenie zgrupowane wok?? pisma "Auszra" by?o zachwycone Margierem. Jeszcze w gimnazjum czytali zach?annie Margiera po polsku Jonas Basanavi?ius, Jonas Kriau?i?nas, prozaik Vincas Pietaris oraz Petras Arminas- Trupin?lis, Simonas Narkevi?ius i inni.

Margiera po raz pierwszy na Litwie zacz?? t?umaczy? Simonas Narkevi?ius- Norkus (oko?o 1870 roku), ale fragmenty poematu opublikowa? Martynas ?ernius dopiero w 1882 roku w gazecie "Lietuvi?ka ceitunga". S.Norkus - Narkevi?ius nie przet?umaczy? ca?ego poematu.

Wed?ug Kazysa Griniusa, Margiera t?umaczy? tak?e Petras Arminas, lecz przek?ad ten - jak stwierdza K?stutis Nastopka - nie zachowa? si?.

Opr?cz poezji Syrokomli t?umaczono i upowszechniano na Litwie tak?e jego proz?, g??wnie opisy podr??y.

Tw?rczo?? W?adys?awa Syrokomli przenikn??a do serc Litwin?w, i prze?o?ona na j?zyk litewski, sta?a si? cz?stk? tej literatury, frapuj?c? og??, maj?c? przemo?ny wp?yw na wielu poet?w litewskich.

(Nasza Gazeta 31 (467))

категории: [ ]