Sarnowicz A. ?WIAT WED?UG LEMA

„Rzadko spotyka si? kogo? , kto jak Stanis?aw Lem tak wnikliwie przenika? ?wiat, kt?rego my nie rozumiemy.(...) Mimo ?e jego powie?ci dotyka?y powa?nych temat?w, zachowa? poczucie humoru i dystans do tego, co dopiero mia?o si? wydarzy?”. Tak o Lemie wypowiedzia? si? Andrzej Wajda, kt?ry, tak jak wielu wielbicieli jego pisarstwa, przyj?? wiadomo?? o ?mierci autora z ogromnym smutkiem.

Stanis?aw Lem zmar? 27 marca 2006 roku w Krakowie, maj?c 85 lat. By? jednym z najwi?kszych pisarzy fantastyki naukowej, a przy tym utalentowanum filozofem, futurologiem i satyrykiem. Tw?rczo?? Lema wywar?a wielki wp?yw nie tylko na polsk?, ale i na ?wiatow? literatur? science- fiction. Jego ksi??ki wydano w 41 j?zykach i sprzedano w ponad 27 milionach egzemplarzy. Rozwa?ano go nawet jako kandydata do Nagrody Nobla, kt?rej niestety nigdy nie otrzyma?.

Urodzony w 1921 roku we Lwowie Lem po wojnie zosta? repatriowany wraz z ca?? rodzin? do Krakowa, gdzie podj?? studie medyczne na Uniwersytecie Jagiello?skim. Zacz?? pisa? utwory wojenne i fantastyczne, m.in. do tygodnika „Nowy ?wiat Przyg?d” . Tu ukaza?a si? jego debiutancka powie?? „Cz?owiek z Marsa”. Lem nie traktowa? wtedy swojego pisarstwa zbyt powa?nie- jak sam powiedzia? – u?ywa? literatury jako metody na flirt. Napisa? nawet zmys?owe opowiadanie zatytu?owane „Barbara”( p??niej o?eni? si? z lekark? Barbar? Le?niak). Jego pierwsz? napisan? ksi??k? by? „Szpital przemienienia” (realistyczna powie?? o masakrze pacjent?w szpitala psychiatrycznego w czasie wojny), kt?ra ze wzgl?du na cenzur?, doczeka?a si? wydania dopiero w 1955 roku, za? pierwsz? opublikowan? ksi??k? Lema byli „Astronauci”.

Wi?kszo?? z najbardziej znanych utwor?w Lema („ Dzienniki gwiazdowe”, „Solaris”, „Niezwyci??ony”, „Bajki robot?w”, „Cyberiada”, „Opowie?ci o pilocie Pirxie”, „ Summa technologiae”, „Powr?t z gwiazd”, „ G?os Pana”, „Eden”) powsta?a pod koniec lat 50. i w latach 60. Najcz??ciej spotykane w tw?rczo?ci Lema tematy z tego okresu to wizja technicznych mo?liwo?ci cz?owieka, podr?? w kosmos, w przysz?o?c technologiczn?, a tak?e idealne utopijne spo?ecze?stwa i problem egzystencji cz?owieka w ?wiecie supertechniki, gdzie niewiele pozostaje do zrobienia.

Najpopularniejsz? ksi??k? Lema pozostaje „Solaris”, dwukrotnie filmowana przez Andrieja Tarkowskiego i Stevena Soderbergha, kt?r? autor napisa? w ci?gu kilku tygodni sp?dzonych w Zakopanem- jego ulubion? form? pisarsk? by?o siadanie do maszyny bez ?adnego planu i dowiadywanie si? w miar? pisania od siebie samego, co teraz si? wydarzy. Lem po??czy? tutaj temat naukowc?w bezradnych wobec Nieznanego z pi?knym i tragicznym w?tkiem mi?osnym. G??wny bohater przed laty doprowadzi? swoj? narzeczon? do samob?jstwa. Nieznane, ocean pokrywaj?cy planet? Solaris, kt?ry by? mo?e jest my?l?c? istot?, daje mu szanse spotkania jej ponownie. Lem zadaje tu sobie pytanie o nasze cz?owiecze?stwo, kt?re nie jest dla niego warto?ci? poddaj?c? si? technologicznej reprodukcji. Istotna cecha ?ycia ludzkiego to jego krucho?? i kr?tkotrwa?o??. Sko?czone s? granice mo?liwo?ci cz?owieka, nie mo?e on istnie? w wielu w wielu r??nych rzeczywisto?ciach psychicznych, gdy? niszczy to jego to?samo??. Ludzko?? jest samotna – to g??wne przes?anie „Solaris”. Powie?? ta jest ponadczasowa, nie zestarza?a si? przez 45 lat, a naprawd? o niewielu utworach fantastycznonaukowych z lat 60. mo?na tak powiedzie?.

Jednak dla mnie najlepszym utworem pozostaje „Cyberiada”, seria opowiada? o dw?ch robotach i ich konstruktorach- Trurlu i Klapaucjuszu. Zreszt? by?a to pierwsza przeczytana przeze mnie ksi??ka Lema. Opowiadania te napisano oryginalnym j?zykiem „starorobocim”, stworzonym przez samego autora a wzorowanych na j?zyku pami?tnik?w Jana Chryzostoma Paska. Lem wymy?li? niezwyk?e twory j?zykowe, takie jak „gar?acze antymaterii” czy ‘lufy lazerne”. Nie by?a to tylko czysta zabawa literacka ze strony pisarza, kt?ry nawi?zywa? tak?e do ?wczesnej sytuacji politycznej w Polsce. Przes?anie tych opowiada? by?o optymistyczne- rozum musi zwyci??y? w walce z brutaln? si??. Honor i inteligencja dw?ch robot?w zawsze pozwoli im pokona? z?ych tyran?w- kr?la Baleryona, Okrucyusza i Genialona.

Stanis?aw Lem nie tylko rozwin?? zupe?nie nowe mo?liwo?ci gatunku science- fiction, ale te? wprowadzi? do niego now? problematyk?, o?ywi? go ?artem i grotesk?. Zachowa? jednak wierno?? sobie, wyra?aj?cej si? w pytaniu o warto?? tego , co ludzkie. Uwa?a?, ?e cokolwiek robi?by cz?owiek, jakiekolwiek tworzy?by i poznawa? ?wiaty- on sam, jego natura, jego dusza, pozostan? dla niego idea?em i wzorem. Dla mnie pozostanie geniuszem, kt?ry przewidzia? in?ynieri? genetyczn? i nadej?cie rzeczywisto?ci wirtualnej, najwi?ksze wyzwania wsp??czesnego ?wiata.

категории: [ ]