Stalingrad by? kwintesencj? okrucie?stwa i tragedii jakie cechowa?y konflikt pomi?dzy dwoma najbardziej zbrodniczymi totalitaryzmami dwudziestego wieku. To w?a?nie w tym miejscu p?k? po?udniowy front wojsk niemieckich. Strat poniesionych pod Stalingradem nigdy nie uda?o si? Niemcom za?ata?.

Miasto Stalina

Stalingrad, zwany zazwyczaj Wo?gogradem liczy? przed wojn? oko?o p?? miliona mieszka?c?w. Miasto to by?o dosy? wa?nym o?rodkiem przemys?owym. Znajdowa?a si? tu m.in. fabryka traktor?w, kt?ra jak sama nazwa wskazuje produkowa?a Stalinowi czo?gi. Stalingrad by? jednak przede wszystkim wa?nym w?z?em kolejowym pomi?dzy przemys?ow? cz??ci? Zwi?zku Radzieckiego a ropono?nymi po?aciami Kaukazu. To w?a?nie te ostatnie by?y g??wnym celem niemieckich dywizji w roku 1942. Zaj?cie Kaukazu mia?o zapewni? III Rzeszy praktycznie nieograniczony dost?p do paliwa a przy okazji znacznie os?abi? potencja? przemys?owy Sowiet?w.

Okazja do wdarcia si? g??boko w po?udniowe rubie?e ZSRR nadarzy?a si? wiosn? 1942. W?a?nie wtedy 11 Armia von Mannsteina zdoby?a Krym a wkr?tce potem nieudana kontrofensywa Armii Czerwonej pod Charkowem doprowadzi?a do jej kolejnej kl?ski. Dow?dztwo ?ci?gn??o na front po?udniowy wi?kszo?? swoich si?, os?abiaj?c zgrupowania p??nocne – skupiaj?ce si? na obleganiu Leningradu – i ?rodkowe. Do ataku na Kaukaz przeznaczono a? 114 dywizji. Hitlerowc?w wspiera?y przy tym kontyngenty pomniejszych pa?stw osi: W?och, W?gier i Rumunii. Ofensywa ruszy?a 28 czerwca 1942 roku.

Armia Czerwona wycofywa?a si? lecz jej op?r stawa? si? coraz lepiej zorganizowany. Mimo to Niemcy parli naprz?d, odnosz?c kolejne sukcesy. 7 lipca niepowstrzymana, wydawa?oby si?, Grupa Armii Po?udnie stan??a na linii rzeki Don i zosta?a rozdzielona na dwie cz??ci. Grupa Armii A mia?a prze? na Kaukaz zgodnie z planem, podczas gdy Grupa Armii B - 6 armia genera?a Friedricha von Paulusa, 4 armia pancerna, korpus w?oski i korpus rumu?ski - mia?y zaj?? Stalingrad i Astracha?, zabezpieczaj?c tym samym zdobywc?w koleg?w walcz?cych na po?udniu.

Stalin: ani kroku wstecz

Pomimo wrogo?ci jak? si? wzajemnie darzyli ( przynajmniej od czerwca 1941 roku, bo rozebranie Polski posz?o im niestety zgodnie ), Stalin i Hitler mieli wiele cech wsp?lnych. W?r?d nich znajdowa?y si? m.in. niezrozumienie zasad rz?dz?cych wsp??czesn? wojn? i mieszanie cel?w strategicznych z propagandowymi i politycznymi. Ulubionym rozkazem wydawanym przez obu pan?w by?o „ani kroku wstecz”, o czym dobitnie ?wiadczy w?a?nie bitwa o Stalingrad.

Kiedy niemieckie czo??wki wdar?y si? do miasta „ani kroku wstecz” powiedzia? Stalin. Miasto nosz?ce miano wielkiego przyw?dcy nie mog?o przecie? wpa?? w r?ce wroga z punktu widzenia propagandowego. Czy decyzja o obronie Stalingradu za wszelk? cen? by?a w?a?ciwa? Trudno dzisiaj to ocenia?. Mo?na jedna zaryzykowa? stwierdzenie, ?e decyzja Hitlera o or??nym zdobyciu tego miasta by?a, co najmniej dyskusyjna. Niemcy niejednokrotnie otaczali wcze?niej po?o?one na r?wninach sowieckie miasta i po wyczerpaniu zapas?w wpada?y one w ich r?ce bez wi?kszego oporu.

Jedynym wyj?tkiem by? tutaj Leningrad, ten jednak by? o?rodkiem wyj?tkowo du?ym, poza tym otrzymywa? sporadyczne dostawy ?ywno?ci i amunicji. Hitler mia? jednak pewne powody do optymizmu. Liczebno?? si? by?a prawie wyr?wnana a Niemcy wielokrotnie przewy?szali przeciwnika pod wzgl?dem wyszkolenia a pod pewnymi wzgl?dami tak?e pod wzgl?dem technicznym. Sowieck? obron? uformowa?y pocz?tkowo dwie mocno wyczerpane przerzedzone ju? armie: 62 gen. Wasylija Czujkowa i 64 gen. M. S. Szumi?owa. Jednocze?nie rozpocz??a si? ewakuacja ludno?ci cywilnej, przynajmniej wed?ug historii napisanej w Zwi?zku Radzieckim.

W rzeczywisto?ci wi?kszo?? mieszka?c?w nieszcz?snego miasta zosta?a zap?dzona do budowy fortyfikacji a nast?pnie nakazano jej pozostanie w mie?cie w charakterze s?u?b pomocniczych. W rzeczywisto?ci ludzie ci zostali po?wi?ceni „dla dobra ojczyzny”, podobne przypadki by?y niestety obecne tak?e w innych krajach bior?cych udzia? w drugiej wojnie ?wiatowej i nie m?wimy tu jedynie o totalitaryzmach. Po wyzwoleniu Stalingradu pozosta?o w nim zaledwie 7-8 tysi?cy cywil?w. Inni zgin?li, uciekli albo zostali wywiezieni na roboty do Niemiec.

Niemcy wchodz? do miasta

Niemieckie czo?gi pojawi?y si? na ulicach Stalingradu 14 wrze?nia 1942 roku. ?o?nierze Wehrmachtu natychmiast przyst?pili do zajmowania miasta, jednak szybko okaza?o si?, ?e nie b?dzie ?atwo. Mniej liczni lecz zdeterminowani, cz?sto „zach?cani” przez NKWD Rosjanie, wysadzali zaminowane uprzednio budynki prosto na zbli?aj?ce si? do nich pojazdy. Ataki z zaskoczenia i miejska wojna podjazdowa tak?e przynios?y Niemcom ci??kie straty.

Mimo to Wehrmacht par? naprz?d a niemieckie lotnictwo i artyleria powodowa?y w?r?d obro?c?w olbrzymie straty. Ulice miasta s? martwe- wspomina? genera? W. Czujkow- nie ma ani jednej zielonej ga??zki na drzewach: wszystko zgin??o w ogniu po?ar?w. Po drewnianych domach zosta?y tylko zgliszcza ze stercz?cymi kominami. Liczne domy murowane stoj? okopcone, bez okien i drzwi, z zapadni?tymi stropami”. Natarcie niemieckie doprowadzi?o do zaj?cia po?udniowo – zachodniej cz??ci Stalingradu. Nie by? to zbyt wielki sukces, zwa?ywszy, ?e si?y obliczono na kompletne z?amanie przeciwnika.

Ataki zacz??y grz?zn?? a post?py Wehrmachtu stawa?y si? coraz wolniejsze. Niezdobytymi fortecami okazuj? si? zar?wno zwyk?e domy jak i wielkie fabryki, te ostatnie nawet pod ostrza?em produkowa?y uzbrojenie dla Armii Czerwonej. Starcia na karabiny, kolby, bagnety, saperki i pi??ci trwa?y w kana?ach, korytarzach i na klatkach schodowych. „Stalingrad to piek?o na ziemi- pisa? przera?ony niemiecki ?o?nierz- Verdun, czerwone Verdun [...] Je?li rankiem uda si? nam zaj?? 20 metr?w, wieczorem Rosjanie odrzucaj? nas z powrotem”. W mie?cie trwa walka pozycyjna, krwawe ?niwo zbieraj? miotacze ognia i granaty a prawdziw? panik? wywo?uj? strzelcy wyborowi – propaganda robi z nich idoli dla swoich ?o?nierzy.

Co jaki? czas Niemcy wykrwawiali si? wyprowadzaj?c kolejne uderzenia. Ostatni? szans? na rozstrzygni?cie bitwy na ich korzy?? by? szturm o?miu dywizji Wehrmachtu 14 pa?dziernika. Przeszed? on do historii jako atak na fabryk? traktor?w. Niemcy ?le znosili tragiczne warunki bytowania, upada?o morale, coraz cz??ciej pojawia?y si? najr??niejsze w?tpliwo?ci. Wielu nabra?o przekonania, ?e ju? nigdy nie wr?c? do domu.

Bagno

Tymczasem Armia Czerwona pomimo strat ros?a w si??. Przez stale bombardowan? Wo?g? mimo wszystko przychodzi?y dostawy i kolejne jednostki wojskowe. Sowiet?w uskrzydla? patriotyzm. Uwierzyli, ?e mog? pokona? znienawidzonego przeciwnika. Morale Armii Czerwonej ros?o a ci, kt?rym dane by?o prze?y? pierwsze akcje stawali si? twardymi weteranami. Jeden z ocala?ych obro?c?w wspomina: „Nasz duch bojowy jeszcze bardziej okrzep?. Gdyby nam wtedy kazano z jakich? tam wzgl?d?w opu?ci? miasto, rozkaz taki uznaliby?my wszyscy [...] za fa?sz, za zdrad? ojczyzny, i nie odeszliby?my”.

W powietrzu do?wiadczeni piloci Luftwaffe wykrwawiali si? i zast?powali ich zieloni rekruci. Lotnictwo radzieckie nie odczuwa?o strat w ten spos?b. Tutaj w miejsce poleg?ych nowicjusze przychodzili po prostu inni nowicjusze. Do linii wesz?o na wi?ksz? skal? kilka nowych my?liwc?w sowieckich, m.in. Jak 1, ?agg-3 ( nosz?cy niechlubne miano lataj?cej trumny ) i Mig-3.

Zmiana r?l

19 listopada 1942 roku w rejonie Stalingradu po raz pierwszy w tym roku spad? ?nieg. Wkr?tce po pierwszych p?atkach ( cho? termin ataku nie by? od tego uzale?niony ) ?o?nierze osi zobaczyli na horyzoncie setki sowiecki czo?g?w i tysi?ce piechur?w. Atak rosyjski nie by? wymierzony w samo miasto i stoj?c? tam 6 armi?. Jego celem sta?y si? zgrupowania os?aniaj?ce skrzyd?a walcz?cych tam Niemc?w. Ofiar? sowieckiego ataku pad?y pozycje rumu?skie.

Rumuni nie do??, ?e nie posiadali dzia? zdolnych do zniszczenia T-34 to jeszcze posiadali mundury bardzo podobne do radzieckich. Nadchodz?cych Rosjan cz?sto brano za w?asnych ?o?nierzy a potem... by?o ju? za p??no. Korpus rumu?ski zosta? starty w proch a jego niedobitki rzuci?y si? do ucieczki. Zaskoczenie Niemc?w – zar?wno atakiem jak i nieudolno?ci? w?asnych si? os?onowych – by?o tak wielkie, ?e nie zdo?ali oni powstrzyma? zamykaj?cych si? wok?? nich kleszczy. Cztery dni p??niej zatrzasn??y si? one na dobre.

Hitler: ani kroku wstecz

Sytuacja Niemc?w by?a z?a, ale jeszcze nie beznadziejna. Otoczona 6 Armia, cz??? 4 Armii Pancernej wspieranych przez resztki Rumun?w i Chorwat?w nadal mog?y si? wycofa? z miasta i wyrwa? na zach?d. To wymaga?oby jednak opuszczenia upragnionego Stalingradu. Hitler nie zamierza? na to pozwoli? i wyda? rozkaz „ani kroku wstecz”. By? pewien, ?e otoczona armia wytrzyma do czasu przyj?cia odsieczy. Je?li chodzi o niepokoj?c? kwesti? dostaw to tu uspokoi? go G?ring, kt?ry stwierdzi?, ?e Luftwaffe jest wstanie zapewni? ?ywno??, ciep?e ubrania, leki i amunicj? tworz?c tzw. most powietrzny.

Te oddzia?y niemieckie, kt?re nie zosta?y wzi?te w kleszcze zosta?y przeformowane w Grup? Armii „Don” a dow?dztwo nad ni? powierzono Erichowi von Mannsteinowi, jednemu z najzdolniejszych dow?dc?w drugiej wojny ?wiatowej. Jego zadaniem mia?o by? przebicie si? do okr??onych i od?wie?enie sytuacji do stanu sprzed kilku tygodni. Kontratak Mannsteina trwa? trzy tygodnie, w sukurs przychodzi?y mu oddzia?y wysy?ane przez otoczonego von Paulusa jednak mimo to Rosjanie wytrzymali nap?r. W rejonie pojawi?a si? ?wie?a sowiecka 2 Armia Gwardyjska. Tymczasem most powietrzny okaza? si? kompletn? mrzonk? – Hermann G?ring nie pierwszy i nie ostatni raz zawi?d? swojego F?hrera. Za?ogi niemieckich bombowc?w i samolot?w transportowych ponosi?y gigantyczne straty.

Pod koniec grudnia sytuacja obl??onych Niemc?w by?a ju? beznadziejna. Potem by?o ju? tylko gorzej. Realnych nadziei na pomoc nie by?o, panowa? g??d, choroby i ot?pienie. P?tla zaciska?a si? coraz bardziej a mimo to z Wilczego Sza?ca nap?ywa?y zapewnienia o zbli?aj?cej si? pomocy. 30 stycznia 1943 roku von Paulus wys?a? do Hitlera radiogram z meldunkiem: „Swastyka ci?gle jeszcze powiewa nad Stalingradem”. W nagrod? zosta? nast?pnego dnia awansowany na feldmarsza?ka. By?y to jednak tylko puste gesty. Drugiego lutego 6 Armia skapitulowa?a. Szacuje si?, ?e spo?r?d niemal 200 tysi?cy ludzi zamkni?tych w kotle do niewoli trafi?o 107.800 pozosta?ych przy ?yciu. Do domu powr?ci?o zaledwie kilka tysi?cy, reszta zmar?a na Syberii.

Skutki

Walki o Stalingrad uwa?a si? za prze?om w drugiej wojnie ?wiatowej. To w?a?nie tam Niemcy po raz pierwszy utracili inicjatyw? a Sowieci odnie?li znacz?cy sukces. W ci?gu decyduj?cych kampanii 1943 roku, Niemcom przez ca?y czas b?dzie „brakowa?o” zaprawionej w bojach 6 Armii i nie b?d? w stanie ustabilizowa? po?udniowej cz??ci frontu wschodniego. Sko?czy?a si? niemiecka supremacja w powietrzu, prys? te? mit o Luftwaffe jako formacji zdolnej do podejmowania wielkich strategicznych zada?. Sowieci zdobyli potrzebne im do?wiadczenie. Od tej pory coraz lepiej b?d? dawa? sobie rad?. Wehrmacht tez odebra? cenn? lekcj?. Od tej pory jego dow?dcy ignorowali rozkaz „ani kroku wstecz”.

Stosunek si? w rejonie Stalingradu 14 pa?dziernika 1942 roku

Czo?gi:
- pa?stwa osi 675,
- Rosjanie 894
Samoloty:
- pa?stwa osi 1 216,
- Rosjanie 1 115
Dzia?a:
- pa?stwa osi 10.290,
- Rosjanie 13 500
?o?nierze:
- pa?stwa osi 1 011 500,
- Rosjanie 1 000 500

Источник:
http://mojeopinie.pl/redakcyjne/1201107015/bitwa_o_stalingrad_najlepsza_...