Po ujawnieniu zbrodni katy?skiej i zerwaniu stosunk?w dyplomatycznych z Polsk? (kwiecie? 1943), Stalin podj?? decyzj? o zorganizowaniu wojska polskiego u boku Armii Czerwonej. Armia ta powsta?a bez zgody legalnych w?adz Rzeczpospolitej, wi?kszo?? kadry dow?dczej stanowili oficerowie sowieccy, a korpus oficer?w politycznych polscy komuni?ci, jednak mas? ?o?niersk? tworzyli Polacy deportowani w latach 1939-1941 w g??b Zwi?zku Sowieckiego, a od wiosny 1944 r. tak?e mieszka?cy polskich Kres?w Wschodnich. Mimo takiego pochodzenia oraz roli jak? odegra?o p??niej w narzuceniu Polsce ustroju komunistycznego, Wojsko Polskie walcz?ce na froncie wschodnim wnios?o znacz?cy wk?ad w polski czyn zbrojny. Z jednej dywizji (I Dywizja im.Tadeusza Ko?ciuszki, dow?dca p?k Zygmunt Berling) w sile 11 tys. ?o?nierzy, kt?rej formowanie zacz?to w maju 1943 r., do lipca 1944 powi?kszy?o si? do oko?o 100 tys., a w chwili zako?czenia wojny do ponad 330 tys. ?o?nierzy skupionych w dw?ch armiach dysponuj?cych wszystkimi formacjami l?dowymi (piechot?, artyleri?, wojskami pancernymi, saperami i r??norakimi oddzia?ami zaplecza).

Wojsko to przesz?o chrzest bojowy w bitwie pod Lenino (na Bia?orusi) w pa?dzierniku 1943 roku. W lipcu i sierpniu 1944 oddzia?y polskie walczy?y na przycz??kach na zachodnim brzegu Wis?y, a w bitwie pod Studziankami polska brygada pancerna stoczy?a swoj? pierwsz? bitw? z Niemcami. We wrze?niu 1944 r. Wojsko Polskie podj??o - zako?czon? du?ymi stratami - nieudan? pr?b? udzielenia pomocy powsta?com w Warszawie. Od stycznia 1945 r. uczestniczy?o w wielkiej ofensywie wojsk sowieckich: w lutym i marcu stoczy?o dramatyczn? bitw? o prze?amanie Wa?u Pomorskiego - silnie ufortyfikowanej linii obrony Niemc?w - oraz zdobycie Ko?obrzegu, zamienionego w twierdz?; walczono r?wnie? o Gda?sk i Gdyni?, a tak?e nad Zalewem Szczeci?skim. Ukoronowaniem szlaku bojowego by? udzia? w zdobywaniu Berlina. W ca?ej operacji berli?skiej wzi??o udzia? 180 tys. polskich ?o?nierzy z I i II Armii, a w szturmie na centrum Berlina uczestniczy?a I Dywizja ("ko?ciuszkowska"). Jako jedyna poza Armi? Czerwon? formacja walcz?ca w stolicy Niemiec zatkn??a na gruzach miasta polsk? flag?. Oddzia?y polskie dotar?y nad ?ab?, gdzie nawi?za?y kontakt z jednostkami ameryka?skimi. W kwietniu 1945 r. II Armia sforsowa?a Nys? ?u?yck?, a nast?pnie walczy?a w rejonie Drezna i Budziszyna, ponosz?c wysokie ofiary. Sw?j szlak bojowy zako?czy?a w maju w Czechos?owacji. W walkach z Niemcami na froncie wschodnim uczestniczy?y tak?e polskie formacje lotnicze (sk?adaj?ce si? jednak g??wnie z pilot?w sowieckich).

Od bitwy pod Lenino po walki nad ?ab? i w Saksonii poleg?o 17,5 tys. ?o?nierzy, blisko 10 tys. zosta?o uznanych za zaginionych. Najwi?cej ofiar kosztowa?y walki na Pomorzu (5,4 tys. zabitych i 2,8 tys. zaginionych) oraz w operacji berli?skiej (7,2 tys. poleg?ych i 3,8 tys. zaginionych). Ze wzgl?du na wsp?lny charakter dzia?a? oddzia??w polskich i sowieckich trudno oszacowa?, jakie straty zadali nieprzyjacielowi Polacy. Cz?stkowo dane dotycz? tylko kilku akcji: pod Lenino zgin??o, zosta?o rannych lub wzi?tych do niewoli oko?o 1,8 tys. Niemc?w, w bitwie pancernej pod Studziankami Niemcy stracili 20 czo?g?w i dzia? pancernych oraz 1,5 tys. ?o?nierzy, na Wale Ko?obrzeskim 2,3 tys. zabitych. W Berlinie "ko?ciuszkowcy" opanowali m.in. cztery stacje metra i zabudowania Politechniki oraz wzi?li do niewoli 2,5 tys. ?o?nierzy niemieckich.

Armia polska na wschodzie by?a najwi?ksz? regularn? si?? wojskow? walcz?c? u boku Armii Czerwonej. Jej prawie dwuletni szlak bojowy liczy? ponad tysi?c kilometr?w. Bra?a ona udzia? w r??norodnych i wa?nych dzia?aniach frontowych: forsowa?a rzeki, walczy?a w miastach, atakowa?a umocnienia, prowadzi?a po?cigi za nieprzyjacielem. Udzia? w zwyci?stwie nad hitlerowskimi Niemcami okupi?a wysokimi stratami.

Источник:
http://www.ww2.pl
© 2005 Ministerstwo Spraw Zagranicznych
Al. J. Ch. Szucha 23, 00-580 Warszawa

Oprac.
Andrzej Paczkowski
Pawe? Sowi?ski
Dariusz Stola